NG Kerk Adelaide

SKRIFLESING:  Mat 5: 38 – 41 en Mat 5: 43 – 48

In die klassieke Nagmaalsformulier is gelowiges opgeroep om voor hulle die Nagmaal gebruik, eers hulle harte te ondersoek of daar nie onvrede of wraakgedagtes is teenoor iemand anders nie. Anders moet hulle eers gaan vrede maak voor hulle aan die Nagmaalstafel kan aansit.

Die mensdom en die wêreld is vol wraak of ten minste vol emosionele wraakgedagtes. Ek moet die persoon terugkry wat my kwaad aangedoen het. Boontjie moet sy loontjie kry. ’n Oog vir ’n oog en ’n tand vir ’n tand, was die ou “Ius talionis” beginsel (vergeldingsreg) van die Ou Testament. Dieselfde nadeel wat jy iemand laat oorkom, moet jy ook mee gestraf word. In die Afrika-reg is ook die beginsel van as jy my drie beeste skade laat ly, dan moet jy vir my drie beeste teruggee.  

Alles behoort aan God. Wanneer ons “myne” sê, is dit ’n illusie. Dikwels is die ding waaroor ons die kwaadste raak, iemand wat “ons” goed vat. Hulle het my parkeerplek, my idee gevat. Hulle het my lied gesing. Hulle het my in my baan in die verkeer afgesny. (Dan word ons tog so kwaad.) Hulle het my tyd gemors.

Maar niks daarvan is ons s’n nie – dit is alles God s’n. Dit het unieke implikasies wanneer ons na wraak kyk. Want diegene wat uit woede teen hul vyande optree, sal nie meer soos kinders van God lyk nie: “ Julle het gehoor dat gesê is, ‘Jy moet jou naaste liefhê, en ‘Jou vyand moet jy haat’. Maar Ek sê vir julle: Julle moet julle vyande liefhê en bid vir hulle wat julle vervolg, sodat julle kinders van julle Vader in die hemele kan wees.”(Mat 5: 43 – 45)

’n Mens mag woede openbaar wanneer ander mense verontreg word in die lewe of wanneer die Koninkryk van die hemel benadeel word. Dit is ’n heilige woede, teenoor ’n verkeerde woede:  dít ontstaan wanneer  jy self selfsugtig kwaad raak oor jou eie goed. Daarom was Jesus se woede in die tempel ’n heilige woede, want Hy was oor die regte goed kwaad. God het telkens in die Bybel kwaad geraak vir sy volk, vir mense, vir die Fariseërs en skrifgeleerdes oor al die regte redes.

Die beste raad is om die persone teen wie jy wil wraak sweer, te seën met die goedheid van God se gawes. Dan sal jou hart vrykom van hierdie doodsonde van wraakgierigheid. Veronderstel jy is woedend vir ’n onverskillige taxi-bestuurder, en jy wil wraak neem deur hom te vloek of skel, kan jy hom seën en bid dat die Here hom veilig by sy bestemming bring, aangesien hy so onverskillig bestuur. 

Daar is iets soos geïnternaliseerde woede wat aangevuur word deur teleurstelling, gewonde trots, teleurstelling met ’n mens se situasie in die lewe, of  persoonlike beledigings wat ’n persoon moes verduur, en ander trauma. Dit noem ’n mens gewoonlik passiewe aggressie wat verskuil is in jou lewe, teenoor aktiewe aggressie wat sigbaar is en sigbaar na vore kom.

Ons moet  leer om te vergewe. As ek en jy God wil weerspieël, moet ons eerstens vredemakers wees. Ons moet die wraak besweer.

Jesus se mees gedetailleerde verhaal van sy Vader word gevind in die gelykenis van die verlore seun, en in hierdie verhaal beeld Jesus die vader uit wat net twee dinge doen – die verwelkoming van diegene wat hom seergemaak het en weggeloop het en die versoening van diegene wat mekaar verag. Die pa in hierdie gelykenis van die verlore seun is die vredemaker. 

Sagmoedigheid is nie om swak te wees nie. Sagmoedigheid is soos ’n sterk hings wat rus. Dit is krag onder “beheer.”

Met Jesus se arrestasie in die Tuin van Getsemané het Petrus sy swaard uitgetrek en Malgus se oor afgekap. Jesus het vir Petrus gesê dat hy sy swaard moet terugsit en Hy het Malgus se oor weer gesond gemaak. Jesus het nie gekom om Sy Koninkryk op ’n wreedaardige wyse te bring nie.

Hy het Sy Koninkryk op ’n sagte wyse gebring, deur self die slagoffer aan die kruis te word. Die wêreld se koninkryke kom altyd op ’n gewelddadige manier, soos wat Rusland nou weer vir Oekraïne binnegeval het. Maar God se Koninkryk kom sag en dramaties anders.  

Daarom, as die Here Jesus sê dat ’n mens nie jou vyand moet terugslaan nie, word dit nie van swakkelinge gevra nie, maar van mense wat moed het. Die drie klassieke uitsprake van die Here, wat handel oor teengeweld, is natuurlik die volgende:

a.) As iemand jou op die regterwang slaan, draai ook die ander wang.

Die Here Jesus het dié uitspraak gemaak om vir mense raad te gee wat in ’n persoonlike geskil met iemand betrokke is.

Waarom word daar spesifiek na die regterwang verwys? Dit was destyds ’n skande om enige taak met jou linkerhand te verrig. As jy dus met ’n swaard wou veg of wou slaan, het jy dit met jou regterhand gedoen. Wanneer ’n mens iemand met jou regterhand op die regterwang wil slaan, moes jy dit met die rugkant van jou regterhand doen, wat natuurlik ’n vernederende klap was. Dit is ’n klap waarmee kinders, slawe, vroue en ondergeskiktes gewoonlik geklap is. Die persoon wat geklap is, kon op twee wyses reageer:

* òf jy gryp jou kop vas, deins terug en hoop daar kom nie nog klappe nie – soos ’n lafaard.

* òf jy slaan terug, hard en sekuur – dan maak jy soos die wêreld maak, wat alles met geweld wil oplos.

Jesus kies nie een van die twee nie, nie die weg van die lafaard en ook nie die weg van die wêreld nie.

Jesus sê draai die ander wang. Wanneer die ander wang gedraai word, word die slaner gedwing om dié soort klap wat tussen gelykes gebruik word, te gebruik of natuurlik om met die vuis te slaan. Dit beteken dat ek nie toelaat dat ek verneder word nie, maar ook sal ek nie terugslaan nie. Om die ander wang te draai, beteken dat jy vir die slaner sê: Probeer weer, jou eerste klap het nie sy doel bereik nie. Ek weier om jou die mag te gee om my te verneder. Ek is ’n mens soos jy. Jou status, geslag, rykdom, ouderdom of wat ook al, verander niks daaraan nie. Jy kan my nie verneder nie.

b.) Gee ook jou boklere

Hierdie uitspraak het die Here gegee om daarop te wys hoe ’n mens moet reageer op ekonomiese uitbuiting. In plaas van terug te steel of te roof, soos Robin Hood, moet ’n mens eerder die geweldlose uitweg soek, naamlik: Gee ook jou boklere. Die situasie waarvan Jesus hier praat, het in die eerste eeu dikwels voorgekom. As gevolg van droogtes en onregverdige belastings, het kleinboere in Palestina desperaat in die skuld geraak. Geldskieters en ryk landhere het hulle dan hof toe gevat en ook hulle laaste besittings – hulle onderkleed – van hulle geëis.

Ook in dié situasie was daar twee moontlike reaksies. Òf ek gaan hof toe en gee my onderkleed, òf ek weier om hof toe te gaan en knoop ’n geveg aan. Jesus kies nie een van die twee nie. Jesus stel ’n derde weg voor: Gee jou onderkleed vir die onregpleger, maar gee dan sommer ook jou bokleed, sommer net daar in die hofsaal. Gee hom al jou klere en stap kaal daar by die hofsaal uit. Naaktheid was taboe vir die Jode. Dit sou vir die uitbuiter ’n geweldige verleentheid wees om te aanskou hoe hy die mens kaal uitgetrek het. Stel vir u die prentjie voor. Die persoon stap nakend uit die hofsaal!  Almal in die straat sal geskok vra wie al sy klere gevat het, wie hom nakend gelaat het. Op die ou end kom al die vernedering neer op die uitbuiter en hy voel skaam oor sy uitbuitery.

c.) Dra dit ook ’n tweede kilometer

Hierdie uitspraak van die Here hou verband met politieke onreg.

Dit was algemene gebruik dat soldate in die Romeinse weermag iemand kon opkommandeer om sy goed vir hom te dra. (So byvoorbeeld is Simon van Sirene opgekommandeer om die kruis van die Here te dra.) Dus kon enige Romeinse soldaat enige kleinboer wat op sy land gewerk het, oproep om sy pak vir hom te dra. Omdat die Romeine wou verhinder dat die saak hand uitruk, het hulle ’n reël gemaak dat die draer ná een kilometer weer teruggestuur moes word na sy land, anders sou daar later niemand meer op die land wees om kos te produseer nie en dan sal die Romeine ook doodgaan van die honger. Die Here Jesus gee egter ander raad: Moenie gedwee en gedienstig na een kilometer omdraai nie. Nee, daag die soldaat uit om sy pak vir hom nog ’n tweede kilometer ook te dra. ’n Mens kan jou weereens die toneeltjie voorstel. Die soldaat staan ongemaklik rond. Hy mag nie toelaat dat ’n kleinboer vir ’n tweede kilometer sy pak vir hom dra nie. Hy sal in die moeilikheid kom. Wat nou gemaak? Miskien kry hy skaam. Miskien sien hy met watter onreg hy besig is.

U sien dus in al drie hierdie uitsprake het die Here dit teen geweld, maar ook teen ’n slap, lafhartige houding. Christene mag nie neutraal wees nie. Hulle moet standpunt inneem teen onreg, maar altyd sonder geweld. Hulle kan en moet weerstand bied teen onreg, maar sonder die swaard. Maak mense skaam, maar moenie hulle seermaak nie. Maak hulle skaam, nie om hulle te verneder nie, maar sodat hulle tot ander insigte kan kom.                           

 Daar is ’n veelseggende verhaal uit die woestyn oor ’n rustelose monnik wat in ’n gemeenskap woon waar hy dikwels deur sy mede-monnike geïrriteer is. Hy het besluit om alleen te gaan woon, omdat hy geglo het dat hy vrede sou vind wanneer hy nie met ander kon kommunikeer nie. Maar hy het homself mislei. Eendag het hy sy kruik vol water gemaak en dit op die grond neergesit. Skielik het dit toevallig omgeval. Hy het dit weer gevul, en weer het dit geval. Dit het ’n derde keer gebeur. Hy het woedend die kruik opgeraap en dit stukkend geslaan. Toe hy tot sy sinne gekom het, het hy geweet dat die demoon van woede hom bespot het, en hy het gesê: “Hier is ek alleen, en hy het my geslaan. Ek sal terugkeer na die gemeenskap. Waar jy ook al woon, jy het moeite en geduld nodig en bowenal God se hulp.” Hy staan ​​toe op en gaan terug.  (Ward, The Desert Fathers 7.33, p. 71.)

Van die sewe laaste woorde van Christus, was die eerste toe Hy gespreek het om nie wraak te neem nie – “Vader, vergeef hulle, want hulle weet nie wat hulle doen nie.” (Luk 23: 34)                                                       AMEN

(Ds. Paul Odendaal is leraar van die NG Kerk Adelaide.)

BRONNELYS:

Kevin, Vost. Seven Deadly Sins. Sophia Institute Press. Kindle Edition.

Cook, Jeff V. Seven: The Deadly Sins and The Beattitudes. Zondervan. Kindle Edition.

Cunningham, Lawrence S.. The Seven Deadly Sins: A Visitor’s Guide. Ave Maria Press. Kindle Edition.

Tilby, Angela. The Seven Deadly Sins: Their origin in the spiritual teaching of Evagrius the Hermit. SPCK. Kindle Edition.

Ward, The Desert Fathers 7.33

Tilby, Angela. The Seven Deadly Sins: Their origin in the spiritual teaching of Evagrius the Hermit. SPCK. Kindle Edition.

Bible Society of South Africa; Bible Society of South Africa. Die Bybel 2020-vertaling met Deuterokanonieke boeke (Afrikaans Edition). Bybelgenootskap van Suid-Afrika. Kindle Edition.