SKRIFLESING: Gen 39: 1 – 23

Die hele lewe gaan oor keuses. Elke dag, elke oomblik maak ons keuses. Elke keuse het ’n gevolg. Wanneer ek ’n verkeerde keuse maak, het dit altyd ’n negatiewe gevolg in my lewe. Elke regte keuse word beloon met voorspoed.

Josef is ’n uitstekende voorbeeld van iemand wat te alle tye die regte keuses in sy lewe gemaak het. Wanneer dit goed gegaan het, het hy regte keuses gemaak. Wanneer die lewe vir hom verkeerde kaarte gegee het, het hy ook die regte keuses uitgeoefen. Daarom het die Here altyd vir Josef geseën, in goeie en slegte tye.

Josef se verhaal begin waar hy drome gedroom het. Sy broers was jaloers op hom omdat hy as jongste voorgetrek is. Hulle gooi hom toe in put en verkoop hom later as slaaf aan die Ismaeliete. Die Ismaeliete verkoop hom toe aan Potifar, ’n vername man in Egipte. As slaaf in Potifar se huis, seën die Here hom in alles. Hy vind guns in die oë van Potifar en word aangestel as hoof van Potifar se huis. Met uitnemendheid verrig hy sy taak. Maar toe kom daar ’n kinkel in die kabel. Potifar se vrou vind vir Josef baie aantreklik en wil hom verlei om saam met haar te lê en die onbetaamlike te doen. Josef is net ’n man. Maar dan maak hy die regte keuse om nie aan haar versoek te voldoen nie. Hy vlug weg van die versoeking. Elke dag het sy hom probeer verlei en elke keer het hy die regte keuse gemaak om nie aan haar versoek te voldoen nie. Eendag toe sy en Josef alleen in die huis is, pak sy vir Josef aan sy kleed en dring daarop aan dat sy by hom moet kom lê. Josef vlug weg, maar Potifar se vrou het Josef se kleed in die hande gekry.

Die slinkse vrou van Potifar het toe vir Josef gaan verkla by die huiswerkers en by haar man Potifar. Sy het valslik die Hebreeuse man beskuldig deur te sê dat Josef by haar toenadering sou gesoek het om haar seksueel te vermaak. Josef se kleed het sy as bewysstuk voorgehou.

Potifar was so kwaad dat hy vir Josef in die tronk, waar die koning se gevangenes aangehou is, gegooi het. Josef was dus nie in die gewone gevangenis nie. (Die Here het dit so bewerk, want die tronk sou hom later kontakte gee na die Farao self.)

Omdat Josef die regte keuse gemaak het, het die Here hom ook in die tronk geseën. Weer het Josef hom opgewerk, sodat die hoof van die gevangenis vir Josef aangestel het oor al die gevangenes.

’n Tydperk later het hy die kelner en bakker se drome uitgelê. Hul drome het waar geword. Die kelner is vrygelaat en het weer sy posisie aan die hof van die Farao opgeneem. Toe die Farao drome droom, het die kelner vir Farao vertel van Josef in die tronk. So het dit gekom dat Josef ook die Farao se drome uitlê en aangestel word in die tweede hoogste posisie in die Egiptiese ryk.

Al Josef se regte keuses bring vir hom die seën van die Here oor sy lewe.

Toe die hongersnood uitbreek en Egipte se skure oorloop van graan, het Josef se broers Egipte toe gereis om graan en brood te soek. Josef het hulle herken, maar hulle het hom nie herken nie. Josef het toe die mag gehad om sy broers dood te maak, omdat hulle hom destyds verkoop het as ’n slaaf. Maar weer maak Josef die regte keuse. Hy laat sy broers lewe en laat hulle en sy pa na Egipte trek, waar daar oorgenoeg kos is. So red hy sy gesin. Hy kon gekies het om weerwraak te neem, maar nee, hy kies om te vergewe. Deur Josef se regte keuses, kon God se verbondsvolk gered word van hongersnood en uitwissing.

Die uitkoms van jou lewe word nie bepaal deur omstandighede nie, maar deur die keuses wat jy maak, selfs al is die omstandighede nie goed nie.

Josef het die verlies van ’n gesin ervaar toe hy verkoop is. Hy het, as slaaf, verlies aan vryheid ervaar. In die gevangenis het hy verlies aan vrye beweging ervaar. Hy het verlies aan menswaardigheid ervaar.

Verlies is nie maklik nie. In veral oorlogstye verloor mense baie goed in ’n kort tydjie. Victor Frankl het as Joodse psigiater in Auschwitzkamp ’n fyn waarneming gemaak van hoe mense reageer in tye van verlies. Die Jode het alles in die konsentrasiekampe verloor. Hulle het hul vryheid, geliefdes, vriende, gesondheid, besittings, beroepe, besighede, status in die samelewing, hul hoop, hul menswaardigheid en nog ’n klomp ander dinge verloor. Sommige het selfs hul geloof verloor. In sy boek “Search for meaning” beskryf Frankl hulle menslike reaksies.

Sommige het soos “varke” geword en was net ingestel op hul persoonlike behoeftes. Ander het weer soos “engele” geword en die swaarkry het ’n bonatuurlike goedheid in hul na vore laat kom. Hulle was inderdaad soos wandelende engele wat hul persoonlike behoeftes opsy gestoot het, vir die nood van ander. Hulle het gekies om die beste in hulself na vore te laat kom. Hulle het gekies om hul eie persoonlike behoeftes op te offer vir beginsels wat baie groter as hulself is. Hulle het gekies om engele te wees. Hulle het gekies om nie soos “varke” op te tree nie.

Frankl vertel in ’n persoonlike ervaring van hoe ’n Duitse SS-wag hom geterroriseer het. Op ’n stadium het die soldaat Frankl se brilletjies van sy kop afgeslaan en die bril knersend stukkend getrap  met sy soldaatstewels. Frankl wou woedend word. Toe besluit hy hy gaan nie vir die soldaat sy sin gee nie. Hy gaan nie vir hom kwaad word nie. Hy gaan wys hy is in beheer. Toe ontdek hy dat ’n mens se diepste vryheid daarin geleë is dat ’n mens die vryheid het om te kies hoe jy in ’n bepaalde situasie wil en gaan optree. Dit is jou diepste keuse en niemand kan hierdie VRYHEID van jou af wegneem nie.

Frankl skryf dat ook die Duitse wagte verskillend opgetree het. Party het ook soos “varke” opgetree en was vernederend teenoor die Jode. Sommige wagte het weer soos “engele” opgetree en geweldig baie gedoen vir die Joodse gevangenes. Sommige het selfs hul kos met die Jode gedeel. So was daar die “bad” en die “good” aan albei kante. Persoonlike keuses het bepaal of jy “good” of “bad” was.

Op die ou end ís en wórd mense hulle keuses. Jou keuses vertel watter tipe mens jy is en die tipe mens wat jy wil wees. Hierdie vryheid om te kies wie jy wil wees, kan niemand van jou af wegneem nie. Nie eens jou grootste vyand nie!

Josef het die regte keuses in sy lewe geneem en die Here het hom geseën. Wie verkeerde keuses in die lewe neem, moenie die Here of die lewe blameer nie. Elke keuse het ’n gevolg. Daarom moet ons ook die gevolge van ons keuses dra.

Somtyds kom swaarkry oor jou lewe, as gevolg van omstandighede buite jou beheer. Dikwels is dit die gevolge van ander mense se verkeerde keuses. Maar die meeste ellende wat ’n mens oorkom, bring jy oor jouself.

Daarom moet ons nie wanneer ons in slegte omstandighede is, gedurig die verlede blameer nie. Ek kan keuses maak om bo my slegte omstandighede uit te styg, soos wat Josef deur die regte keuses homself opgehef het, tot die tweede magtigste man van Egipte.

Jy is nooit die slagoffer van jou omstandighede nie. Wanneer jou omstandighede teen jou tel, moet dit die lanseerbasis wees waarvandaan jy jou na ’n beter lewe uit lanseer. Josef het dit reggekry.

Keuses maak die man. Keuses maak die vrou. Maak jou keuses reg soos wat Josef gedoen het en jy sal geseënd wees.                                                      AMEN

(Ds. Paul Odendaal is die leraar van die NG Kerk Adelaide.)

SKRIFLESING: 1 Samuel 1:4-20

’n Mens kan veertig dae sonder kos lewe.

’n Mens kan drie dae sonder water lewe.

Maar ’n mens kan nie een dag sonder hoop lewe nie.

Elke mens het ’n dringende behoefte aan hoop. Daarom sê 1 Kor 13: 13 “En nou bly geloof, hoop en liefde,  hierdie drie –  maar die grootste hiervan is die liefde.” Hoop word geprioriseer as een van die drie belangrikste sake in die Christelike geloof.

In ons gelese gedeelte lees ons van ‘n vrou, Hanna wat aan die einde van haar hoop gekom het. Sy was getroud met Elkana, maar sy was kinderloos. Elkana se ander vrou Peninna, het egter kinders gehad. Vir Hanna was haar kinderloosheid vir haar ’n erge krisis. Boonop het Penninna vir Hanna gelag en geterg oor sy nie kinders kon kry nie. Elkana het vir Hanna baie lief gehad, maar nie eers die troos kon Hanna optel uit haar toestand van hopeloosheid nie.

Penninna was tipies soos baie wêreldse mense is. Jy lag en jy trap op die een wat op die grond lê. Mense spot met die hulpelose, die swakke en dié sonder hoop. Jy sien dit in die skole en speelparke waar kinders mekaar boelie. Maar jy sien dit ook elke dag gebeur tussen grootmense. In die werksplekke en samelewing trap mense op mekaar om bo uit te kom. Diegene wat dit nie gemaak het nie, word gespot. Dit vererger die emosies van hopeloosheid.

Hooploosheid, is die ergste toestand waarin jy jou kan bevind. Behalwe kinderloosheid, kan armoede, werkloosheid, ‘n liefdesteleurstelling, siekte, lewenskrisisse en vele ander teleurstellings jou laat hoop verloor. Dan verloor die lewe vir jou sin.

Daar staan in vers 6 dat haar “mededinger” haar so getreiter het om haar seer te maak. So het dit jaar na jaar gegaan as Hanna opgaan na die huis van die Here, het Pennina haar getreiter, omdat sy net  een deel van die offervleis gekry het. Hanna het so gehuil en wou nie eet nie. Dit was vir haar ‘n vernedering.

Hanna, was so sonder hoop dat sy in die tempel ingevlug het en met haar hooploosheid na God gegaan het. Sy was wys en verstandig. Die enigste plek waarnatoe jy kan vlug met jou hooploosheid is na God. Daar in die tempel alleen het sy gebid, dat net haar mondhoeke beweeg het. Sy het ‘n gelofte afgelê by die Here dat as die Here vir haar ‘n manlike nasaat sal gee, sal sy die kind aan die Here wy en geen skeermes sal oor sy kop kom nie.

Eli, die priester wat by die tempel se deuropening gesit het, het gedink sy is dronk. Eli het haar aangespreek en beveel om ontslae van die wyn te word. Toe verduidelik sy vir hom dat sy nie dronk is nie, maar dat haar hart ontsteld is. Toe sien Eli vir haar met nuwe oë raak en gee vir haar hoop in vers 17: “Eli het haar geantwoord en gesê: “Gaan in vrede! Die God van Israel sal jou versoek, dit wat jy van Hom gevra het, toestaan.” Met hierdie nuwe hoop het sy uitgegaan, geëet en nie meer droewig gewees nie. Sy kon nou lewe uit die hoop wat priester Eli vir haar gegee het. So moet ons ook nie met eerste oogopslag mense oordeel nie. Kyk ‘n tweede keer, soos Eli en dan sal jy eers regtig die nood van ‘n ander raaksien.

Die vraag vanmôre is ons soos Pennina, wat mense se hopeloosheid groter maak, of is ons soos Eli wat vir ander mense hoop bring?

Die wêreld is in hopelose omstandighede. Mense het hoop dringend nodig. Daarom moet kerke eilande van hoop wees en ons as gelowiges moet die vlam van hoop bring, waar daar net die donkerte van wanhoop is.  

Met die groot droogte van 2019, wat sommiges beskryf as die grootste droogte in 300 jaar, wat oor 7 jaar gekom het, was die landbou nywerheid in ‘n erge krisis. Die hele Nood Kaap, Oos Kaap en dele van die Wes Kaap was in die wurggreep van ‘n ernstige droogte. Selfs op hede is die droogte nog steeds nie verby nie. In Namakwaland, Boesmanland en groot dele van die Karoo, het baie boere feitlik alles verloor. Hulle was nie eers instaat om hulle kinders se skoolgelde te betaal nie. Hulle kon nie eers nuwe bande aan hulle voertuie sit nie. Selfs om kos te koop was ‘n uitdaging. Dit het rampafmetings aangeneem.

As jy vandag vir die boere sou vra, hoe het julle daardeur gekom, kry jy deurgaans die antwoord daar was mense wat vir ons hoop gebring het. Al kon hulle nie die situasie  beredder nie, het hulle oral kruisies van hoop geplant. Van oor die hele land het boere lusern en veevoer ontvang. Daar was die skoendoos projek, waar elke boer se vrou ‘n kartondoos met geskenke ontvang het. Boere in die Vrystaat het gratis weiding gegee, vir boere wie sy weiding op is.  Die Sinode van die Noord Kaap, Oos Kaap en Wes Kaap, as ook ander het noodlenigingsfondse gestig, waaruit boere gehelp is om hulle kinders se skoolgelde te betaal.  Hoop het van oral ingestroom, en die boerdery gemeenskap het beleef ander mense gee vir hulle om. Hulle het hoop gekry. Hulle was nie eensaam in hulle ellende gelaat nie.

Op Adelaide het Kerksondermure vir ons gemeenskap 40 JoJo watertenks geskenk, om die gemeenskap met water te help. Tans gee Kerksondermure vir ons maandeliks ‘n groot bedrag geld, om die hongernood in Bezuidenhoudtville  en Lingelethu aan te spreek. Die Post Retief Boerevereniging het in die midde van Covid 19, elke maand ‘n groot bedrag gespandeer vir nood in die dorp. Round Tablers het verskeie projekte, waarmee hulle gereeld vir die behoeftiges en bejaardes hoop bring.  

Al bogenoemde aksies bring hoop. Wanneer jy ‘n sieke besoek, bring jy hoop. As jy ‘n werklose mens of ‘n arme help, dan bring jy hoop. As jy ‘n nodige telefoonoproep maak of ‘n WhatsApp van hoop vir iemand stuur maak jy ‘n verskil.

Ons moet draers van hoop wees.

Peninna, het die moedelose Hanna onderdruk, uitgelag en geteister. Sy het Hanna se wanhoop net groter gemaak.

Maar Eli het Hanna aangehoor en met ‘n belofte van hoop weggestuur. So is ons ook geroep om vir mense hoop te gee. Al kan ons nie al hulle probleme oplos nie, kan ons tekens van hoop vir hulle gee. Ons kan draers van hoop wees.

Toe Eli vir Hanna wegstuur met ‘n belofte van hoop, het niemand gedink dat die vrug van die belofte sou Samuel wees, wat die opvolger van Eli sou word. Samuel sou die volk Israel lei in wysheid.

Wanneer jy hoop uitdeel, sal jy ook somtyds verbaas staan oor die wonderlike uitkomste wat daar sal wees.

Die eerste keer toe Eli vir Hanna geoordeel het, het hy gedog sy is ‘n dronk vrou. Toe hy beter kyk, toe sien hy die nood en hooploosheid in Hanna raak. Hy het met nuwe oë na haar gekyk. Hy stuur haar toe weg met ‘n belofte van hoop. Somtyds oordeel ons ook mense met die eerste oog opslag verkeerd en wil hulle veroordeel. Daarom moet ons bid dat die Here vir ons nuwe oë sal gee om die nood raak te sien en in daardie omstandighede hoop te bring.

Daar sal altyd die Peninna’s wees wat mense afdruk in die lewe. Maar ons as Christene is ook priesters wat draers van hoop moet wees en ander mense moet optel.

Mag die Here ons gehoorsaam maak.                                 AMEN

(Ds. Paul Odendaal is leraar van die NG Kerk Adelaide.)