SKRIFLESING: Jeremia 2: 1 – 37

Slawerny is een van die donkerste dele van die menslike geskiedenis. Dit is om mense hulle vryheid te ontneem en hulle in te perk vir jou eie voordeel. Dit kom van die Bybelse tyd en is vandag nog steeds net so aktueel. Met die afskaffing van wetgewing wat slawerny gereël het, het  die verskynsel nie opgehou bestaan nie. Dit het oorgegaan in die onderwêreld. Wêreldwyd word beweer dat slawerny nou erger is as ooit tevore.

Die bekendste vorm van slawerny is om mense te besit om vir jou gratis werk te doen. ’n Mens kry seksuele slawerny waar vroue, mans en kinders verkoop word vir die ondergrondse sekshandel. Jy kry vandag ook nog vele kinderslawe wat in fabrieke werk. Goedkoop arbeid, handel in menslike organe, en mense wat finansieel uitgelewer is aan te hoë rentekoerse is vandag moderne vorme van slawerny.

Die dwelmhandel is ook ’n vorm van slawerny, waar mense afhanklik gemaak word van dwelms om hulle vir altyd as kliënte te hê. Die bendegeweld in Mannenberg, die Kaapse vlakte en ander gebiede in die land, is ’n vorm van slawerny. Wanneer mensegroepe deur wetgewing van hul vryheid beroof word is dit ook slawerny.

Daarom dan Martin Luther King se beroemde toespraak “I have a dream …”

Oor slawerny kan mense baie ontkennend skynheilig wees. Van die vroomste mense kan slawerny goedpraat of selfs beoefen en dink dit is hulle reg om ander hul vryheid te ontneem. Christenlande doen dit in die hoogty van slawehandel. Christenvolke met die Bybel onder hulle arm doen dit.

In die Middeleeue, met die bloei van die slawehandel, was daar ’n slawekaptein wat slawe aan die kus van Wes-Afrika gevang het en per skip na Amerika geneem het.

Hy was ’n godvresende man, wat graag op die dek van die skip gesange gesing het tot eer van God. Tog het hy ’n ernstige godsdiens-probleem gehad. Hy het die slawe onder in die dek van die skip baie swak behandel. Hy het vir hulle niks gevoel nie. Hy het slegs ’n godsdiens van “bo” gehad, maar nie ’n godsdiens wat “rond kyk” na mense nie. Hy het vergeet van die baie Lasarusse onder in die skip. Hy het met mense handel gedrywe en hulle boonop sleg behandel. Hy het ryk geword uit ander mense.

 Die duiwel is die een wat mense se vryheid wegneem en inperk. Hy het dit in Genesis met Adam en Eva gedoen, en met Kain gedoen. Deur die eeue doen hy dit. Slawerny in al sy verskillende vorms – daarin het die duiwel ’n aandeel.

 God maak mense vry. Daarom het Hy ons in Jesus Christus vry gemaak. Martin Luther skryf vurig Die Vryheid van een Christenmens.

 Die hele Bybelse boodskap is ’n verhaal van slawerny en vryheid. Jy vind dit letterlik op elke bladsy in die Bybel. In die Bybelse tyd het mense slawe geword as jy nie jou skuld kan betaal nie. As jy nie jou skuld kan betaal nie, is alles van jou verkoop. As daar nog skuld is, is jou kinders as slawe verkoop. As daar nog skuld is, is jou vrou as slaaf verkoop en laastens as daar nog skuld is, is jy as slaaf verkoop.

Word ’n mens ’n slaaf deur ander of deur jouself ? Al twee moontlikhede bestaan. Ander kan jou verslaaf, maar jy kan jouself ook verslaaf …

 Israel het homself verslaaf, daarom vra Jeremia die vraag in vers 14: “Het Israel ’n slaaf geword of is hy ’n slaaf gebore? Waarom is hy dan buitgemaak?”

Die volk Israel is gebore as volk onder die slawerny van Egipte. Hulle was steenmakers vir die Farao’s oor geslagte heen. Hulle het ’n groot volk geword, maar ’n volk sonder enige vryheid. Slawerny gee vir jou ’n slegte selfbeeld. Later dink jy jy verdien om so behandel te word. (Amper soos mishandelde vroue en kinders wat dink hulle verdien dit.) Die slawevolk Israel het ook ’n vooraf-verhaal gehad. Jakob se broers het mos vir Josef verkoop as ’n slaaf aan die slawehandelaars en toe beland hy as slaaf by Potifar. By Potifar maak Potifar se vrou hom ’n nog erger slaaf, naamlik om ’n tronkvoël te word.

So is Israel in sy bestaan en voorafgeskiedenis ’n slawevolk. Maar dan stuur God vir Moses om sy volk uit slawerny te lei na die vryheid van die beloofde land. Vryheid kos iets. Dit het vir Israel gekos om 40 jaar deur die woestyn te trek. Maar in die beloofde land het hul gekom en ’n nuwe vrye volk geword, met hul eie eerste, nuwe koning Saul. Om nie te praat van Koning Dawid en Salomo nie. Die volk het hul eie konings, priesters en profete gehad. Hulle het hul eie hoofstad gehad, naamlik Jerusalem. Hulle het hul eie paleise en tempel en sinagoges gehad. Hulle was vry om wingerde te plant, veetroppe aan te hou en handel te dryf.

God se droom “I have a dream …” het waar geword!

Maar dan verloor die volk sy vryheid om slawe van die Babiloniërs te word. Babilon, die wêreldstad, verower Jerusalem, die Godstad. Israel verloor alles: sy stad, sy tempel, sy wingerde, sy handel en sy vryheid. Israel het homself verslaaf, daarom vra Jeremia die vraag in Vers 14: Het Israel ’n slaaf geword of is hy ’n slaaf gebore? Waarom is hy dan buitgemaak? ’n Mens kan net buitgemaak word as jy voorheen vry was.

Israel was voorheen vry, maar het deur hulle afvalligheid en sonde weer slawe van die sonde en van die wêreld geword. Nie net die volk nie, maar alle gesagsinstansies het korrup geword. Die priesterlike, profetiese en koninklike huise het almal van God vergeet (vers 8): Maar my volk het My, hulle magtige God, verruil vir gode wat nie kan help nie. Die priesters het nie gevra: “Waar is die Here?” nie, dié wat my wil moes bekend maak, het My nie erken nie. Die regeerders het hulle teen My verset, die profete het in die naam van Baäl opgetree en gode gedien wat nie kan help nie.

 Israel het die geregtigheid, die barmhartigheid en die betroubaarheid van God vergeet. Dit weeg volgens God die swaarste in Mat 23: 23. Israel het ontrou geword. Israel het egbreuk gepleeg met God. God het as die minnaar na Israel uitgereik toe hulle nog maar ’n slawevolkie was in Egipte. God het ’n verhouding begin met Israel en vir Israel, sy minnares, ’n huis opgesit in die beloofde land. Hulle het saam baie sakke sout opgeëet in die woestyn. Maar toe die beter dae kom, het Israel sy God vergeet. Kyk na Verse 6 – 7:  Hulle het nie gevra: “Waar is die Here wat ons uit Egipteland laat optrek het?” nie. Hy het ons deur die woestyn gelei, deur ’n droë wêreld vol slote, deur ’n dor land vol doodsgevaar, deur ’n land waardeur niemand trek en waarin geen mens woon nie.

Ek het julle in ’n vrugbare land gebring om die vrugte daarvan en die goeie dinge daarin te geniet, maar toe julle in my land gekom het, het julle dit verontreinig; die land wat my eiendom is, is deur julle besoedel.

Amper iets soos die man wat met ’n jongmeisie trou in sy studentejare. Hy het nie gewerk nie, maar voltyds gestudeer. Sy het die pot aan die kook gehou en baie opgeoffer. Toe kwalifiseer hy na lang jare van studie. Hy kry toe ’n goeie werk en baie geld. Hy begin toe flankeer met al wat meisie is en laat sy eggenote wat hom gehelp het in die steek. So voel God oor Israel. God het Israel bevry, maar Israel het haarself weer verslaaf. Israel het hoereer agter ander gode aan. Daarom wil God begin met ’n aanklag, ’n skeisaak teen sy volk Israel in vers 9: Daarom kla Ek jou weer aan, sê die Here, en ook jou nakomelinge kla Ek aan.

Dit het telkens in die geskiedenis gebeur met volke wat God verlaat. Dit is baie gevaarlik om enige volk enigsins te vergelyk met Israel. Die Afrikanervolk is geen spesiale of uitverkore volk nie. Tog is die patroon opvallend, wanneer enige volk God se trou verlaat.

Daar was ’n tyd toe ons Afrikanervolk ons volksgenote opgehef het in die tyd van die Arm blanke-vraagstuk met die spoorweë, landbouprojekte soos by Kakamas, studiefondse soos die Helpmekaarfonds en skole soos die Tegniese- en Huishoudskole op Adelaide en honderde ander plekke.

Dit was die volk van sendingbussies en sendingskole en sendinghospitale en ons het ’n hart vir die sending onder alle mense gehad. Ons was ’n volk bekend vir geregtigheid, barmhartigheid en betroubaarheid. In die 1940’s het ons God se trou begin vergeet. Die Afrikaner het geld gesien, mag gesien en elkeen het vir homself geleef. Ons het Apartheid uitgedink en vergeet van geregtigheid, barmhartigheid en betroubaarheid. Die volk met die Bybel (Afrikaners), het hoereer agter ander afgode aan. Die kerk, die staat, die volk en die leiers het verblind geword. Ons het die Jeremias van die daaropvolgende tye vergruis soos die Jonkers en Johan Heynse. Heyns is voor sy kleinkinders doodgeskiet en Beyers Naudé se foto is afgehaal van Loxton se konsistorie-muur. Ons het heeltemal vergeet van die woestyntye soos die van Bloedrivier, die groot oorlog van 1899 – 1902 en die 1913- en 1933-depressie.

So het dit ook met volke soos Duitsland gebeur in die Tweede Wêreld-Oorlog. Duitsland se konings, priesters en profete het God heeltemal verlaat en hulle Jeremia, Dietrich Bonhoëffer is tereggestel. Baie ander volkere het dieselfde pad gestap. Dit gebeur tans ook met die ANC-regering. Die foute word oor en oor in die geskiedenis gemaak.

 Waar is God? Ons het God dan uitgeskryf uit ons geskiedenis. Ons hoereer deur die dag met slegte prostitute, maar wil in die aand in die bed klim met ons vrou. Wanneer dit “dag” is, vergeet ons van God. Wanneer dit “nag” word in ons lewe, wil ons God opsoek. God is geen tweedeklas minnaar nie. God is ’n jaloerse God wat sy eggenote net vir homself wil hê.

Daarom sê Jeremia, maak ons die fatale fout: Dat ’n nasie sy gode verruil het, selfs al was hulle geen gode nie? My volk het twee sondes begaan: Hulle het My, die bron van lewende water, verlaat, en hulle het vir hulle waterbakke uit klip gekap, waterbakke wat gebars is en nie water hou nie. (vers 13)

So kom die skande in vers 26: Soos ’n dief in die skande kom wanneer hy betrap word, so sal die Israeliete in die skande kom: hulle, hulle konings, hulle amptenare, hulle priesters en hulle profete. Hoe het ons as Afrikanervolk nie ook in die skande gekom nie.

Daar is net een antwoord: BEKEER julle! Hoofstukke 3 en 4 en die res van Jeremia is ’n wekroep om terug te keer na God. Die boodskap van die hele Bybel is dat God vir ons ons vryheid wil teruggee. Hy doen dit vir ons deur Jesus Christus. Daarom het Jesus homself gevange laat neem deur die menslike natuur aan te neem, sodat Hy ons kan verlos van die slawerny waarin ons onsself gedwing het.

Ons moet ophou verslaaf wees en vry word. Ons moet die vryheid wat Christus gee, aangryp met ons hele lewe.  I have a dream … I have a vision … I have a reality …

Dikwels beperk ons ons eie vryheid en groei soos bonsai-boompies. Ons beperk ons vryheid, soos wat ’n bonsai-boompie net groei volgens die grootte van die bak waarin dit staan. Ons aanvaar die vryheid wat Christus vir ons gebring het net in sekere dele van ons lewe. Dit verhoed ons om “de vrijheid van een Christenmens”, soos wat Luther so vurig beskryf het in dié klassieke dokument, deel van ons ganse bestaan te maak. Ons bly klein in die geloof, want ons gryp nie die vryheid in Christus aan nie. Die Here het vir ons meer in gedagte as wat ons ooit kan dink of besef.

 I have a dream … I have a vision … I have a reality … !

Amen.

(Ds. Paul Odendaal is leraar van die NG Kerke Adelaide en Fort Beaufort.)

SKRIFLESING: Spreuke 16: 32; 22: 24 en 29: 11

Prof. Piet Naudé vertel die verhaal van die Middeleeuse koning Genghis Kahn wat oor die magtige Mongoolse Ryk in Oos-Europa geheers het (1162 – 1227).

Die koning was lief vir jag en hulle het valke gebruik om die prooi vir hulle uit te wys. Wanneer die valk byvoorbeeld afpyl op ’n haas het hulle geweet waar om vir die prooi te jag.

Aan die einde van een van sy middag-jagtogte, het hy sy jaggeselskap huis toe gestuur om nog ’n bietjie alleen in die woud te vertoef. Ook sy mak valk het hy huis toe gestuur, want dié valk het geweet waar die paleis is.

Dit was ’n warm dag en die koning was moeg. Hy was baie dors en kon nêrens ’n fonteintjie of poeletjie water vind om te drink nie. Uiteindelik sien hy water afdrup van ’n krans en hy hou sy perd in.

Hy haal sy silwer beker uit die saalsak en probeer om die druppende water op te vang met die beker. Dit gaan maar tydsaam. Net toe die koning die beker na sy mond toe neem, peil sy valk op hom af en stamp met sy vlerke die beker uit sy hand.

Die valk gaan sit toe op ’n hoë rots en kyk na die koning. Die koning is vies, maar dink dit was ’n ongeluk. Hy tel toe maar weer die silwer beker op en hou dit onder die druppende water wat teen die krans afloop. Na ’n lang gesukkel is die beker halfpad vol. Net toe hy dit weer na sy mond toe bring om te drink, swiep die valk weer oor sy kop en stamp die beker ’n tweede keer uit sy hand. Nou is die koning kwaad en waarsku die valk dat hy volgende keer die valk sal doodmaak as hy dit weer doen. Na ’n lang gesukkel kry hy die beker weer halfpad vol. Weer swiep die valk oor die koning en stamp die beker uit die hand van die koning. Dit rol tussen ’n rotsgleuf in, onbereikbaar vir die koning. Die koning is so woedend dat hy sy swaard swaai en die valk doodkap, sodat jy net vere en bloed sien. Sonder ’n beker moet die koning nou opklim teen die krans om die water met sy hande op te vang. Toe hy aan die bokant van die krans kom, sien hy tot sy ontsteltenis  ’n erg ontbinde dooie slang, van die heel giftigste slange in die Mongoolse Ryk. Sou hy van die water drink, sou hy sterf. Skielik besef hy dat hy sy eie valk onskuldig doodgemaak het, omdat dié hom wou red van ’n gewisse dood. Sy humeur het sy kosbare vriend se lewe gekos. Daar word voorts vertel dat koning Genghis Kahn toe opdrag gegee het dat ouers en onderwysers hul kinders moet leer om nooit uit woede oorhaastig op te tree nie.

Hoe dikwels verloor ons nie ons humeur en tree uit suiwer woede op nie. Byvoorbeeld: Ons is op die pad humeurig teenoor mekaar. Wanneer die staal en die glas van die motorkajuit ons toevou, verloor ons geduld met ander mense op die pad. Padwoede is ’n algemene probleem op Suid-Afrikaanse paaie. Ook in die huwelik en gesin verloor mense hulle humeur met diegene wat die naaste aan hulle staan.

Ons is veral ook ongeduldig met God. As ons bid, moet God ons dadelik antwoord en op ons voorwaardes. Ons het verleer om te wag op God. Ons kan ook so maklik vir God kwaad raak of dink God kom ons te na.

Mense is ook ongeduldig met hulself. Soms kan mense  hulself nie aanvaar nie. Mense is ongeduldig met hulle voorkoms en selfs hul besittings. En humeurig teenoor hulself. Humeurige mense is gefrustreerde en ongelukkige mense. Wanneer ons so ongeduldig is met mekaar, met God en met onsself is dit ’n simptoom dat ons van die Heilige Gees vervreemd is.

In Spreuke 22: 24 – 25 staan daar: “Moenie maats maak met ’n opvlieënde mens nie, moenie saamgaan met een wat kort van draad is nie: dalk leer jy sy maniere aan en beland jy in lewensgevaar.”

Teenoor humeur staan geduld. Gregorius die Grote het nie geskroom om geduld “die wortel en bewaarder van al die deugde” te noem nie. Nilius praat van geduld as die “koningin van alle deugde”.

In Spreuke 16: 32 staan daar: “’n Geduldige mens het meer waarde as ’n bedrewe vegter, ’n mens met selfbeheersing meer as iemand wat ’n stad inneem.” Duidelik kan ’n mens aflei dat Koning Salomo ’n groot premie plaas op GEDULD en SELFBEHEERSING. Met dié twee deugde kan jy ’n stad inneem.

Daarmee ontken ons nie dat daar so iets is soos woede nie. Inteendeel, dit is ’n menslike emosie. Ons kan dit nie ignoreer nie. Koning Dawid sê in Ps 30: 6 dat selfs “God se toorn net ’n oomblik duur, maar sy goedheid lewenslank.”

Wanneer ’n mens woede onderdruk of ontken, is dit net so goed as wat jy ’n klomp giftige afvalstowwe begrawe. Later skep dit oneindige probleme. Wanneer dit begin lek, vergiftig dit stadig maar seker ons liggaam, ons gedagtes en ons verhoudinge. Wie woede opkrop, skep in homself ’n oorlog. Passiewe aggressie ontplof later in ’n onbeheerste woede-uitbarsting.

’n Mens moet kan erken dat jy woedend is. Maar om daaroor uit te bars is nie konstruktief nie. ’n Mens moet eerder gaan soek na die oorsaak van jou woede en dit beheersd aanspreek, soos om stoom geleidelik los te laat. Die Here sê mos dat as jy kwaad is, jy nie moet sondig nie.

Wanneer iemand jou kwaad maak, moenie dadelik reageer nie, want dan gaan jy dinge sê waaroor jy later spyt is. Tel liewers baie stadig tot tien en reageer dan, deur ’n verstandige en beheerste optrede.

Ons probleem is dat ons oor die verkeerde goed woedend word. Ons word woedend oor wat mense en omstandighede aan ons doen, in plaas daarvan om woedend te word oor die regte goed soos ongeregtigheid in die samelewing,  wanneer mense verontreg word of as God bespot word. Daarom moet ons leer om oor die regte dinge woedend te word, soos wat Jesus woedend was omdat die tempel in Jerusalem verontreinig is deur handelaars.

God se geduld staan voorop in die Bybel. Een van God se eienskappe is juis dat Hy lankmoedig en vol geduld is. Juis in God se liefde vir sondaars lees ons van sy lankmoedigheid teenoor sondaars. Wanneer Hy sy enigste Seun Jesus Christus stuur, toon Hy aan ons juis sy eindelose geduld met ons. Stukkende goed word deur ons weggegooi. Ons wil nie daarmee sukkel nie. Maar nee, God gooi nie stukkende mense en ’n stukkende wêreld weg nie. Hy is juis die Pottebakker wat die klei wat ineengestort het op die pottebakkerswiel weer knie en oor begin om ’n nuwe voorwerp te maak.

God “herwin” ons. Dit is die wonder van God se genade.    God maak stukkende mense se lewens reg, omdat Hy geduldig is. Daarom moet ons met ander mense se foute geduld hê, want ons almal is “onder konstruksie”. God is nog nie klaar met ons lewe nie. As God soveel geduld met ons het, behoort ons ook geduld vir mekaar te hê. Ja, ons moet geduld vir mekaar se foute hê en mekaar nie sommer afkraak nie. Soos wat God my lewe elke dag verander om al meer na sy beeld te lyk, moet ek God toelaat om ook ander mense se lewens te verander om al meer God se beeld te wees.

Daarom, onthou: ons almal is ONDER KONSTRUKSIE.

Ek moet leer om geduldig te wees met my lewensmaat, met my kinders, met my ouers se foute, met my kollegas, met my naaste in die ander motorvoertuig en die straatboemelaar. Wanneer ons ongeduldig en humeurig raak met mekaar, kwets ons ander mense met ons woorde en ons lyftaal. Dit is die seerste seer wat ek ’n ander mens kan aandoen.

Ons sal ook as samelewing moet leer om meer geduld te hê met bejaardes, kinders, gestremdes en armes. Toe my vader reeds diep in sy 70’s was, het hy baie stadig beweeg. ’n Ander man in die parkeerarea het op hom geskree en gesê dat hy in die ouetehuis hoort. Die arrogante man  was duidelik ongeduldig met ’n bejaarde, min wetende dat hy ook gaan oud word.

Ons moet geduld hê met God as ons bid. God spring nie rond om elke dag onmiddellik al ons gebede en versoeke te beantwoord nie. God sien wyer en verder as ons. Op die regte tyd beantwoord God alle gebede. Geduld is om elke dag ten spyte van die swaarkry nog die baie goeie en mooi dinge raak te sien. Geduld is om God te loof vir sy goedheid wat Hy elke dag aan ons betoon.

Ten slotte: Die deug van geduld word nie slegs deur inoefening of slegs deur selfbeheersing verwerf nie. Dit is ’n gawe van die Gees. Daarom, wie in die Gees van God wandel, sal ook hierdie deug as ’n gawe ontvang uit die hand van God.

Iemand wat woedend raak, iemand wat sy humeur verloor, het klaar verloor; hy is soos die koning wat sy eie valk uit woede doodgemaak het. Jy bring net skade en skande oor jouself.

Soek eerder die oorsaak van jou woede en spreek dit aan. ’n Kalm gees is soos genesende salf.

In Spreuke 29: 11 staan daar: “’n Dwaas gee vrye teuels aan sy woede; ’n wyse mens kry die dwaas naderhand gekalmeer.” Wil jy wys of dwaas wees?                                  AMEN

(Ds. Paul Odendaal is leraar van die NG Kerke Adelaide en Fort Beaufort.)

SKRIFLESING: Joh 9: 1 – 41

Blydskap en vreugde is kenmerke, merktekens van ware Christenwees.

Die befaamde Engelse professor en skrywer van London, C S Lewis was voorheen ’n selferkende ateïs.

Met sy talle doktorsgrade en as man van uitmuntendheid het hy drasties tot bekering gekom. Sy eerste bekende werk na sy bekering was “Surprised by Joy”. Die trant van sy skryfwerk het verander van sinies, somber en kwetsend na hoopvol, liefdevol, vreugdevol en vredevol. Die bekende Narnia-werke het onder andere ook uit sy pen gevloei. Vir die eerste keer het Lewis vreugde geken en hy het miljoene grootmense en kinders se lewe aangeraak met sy nuwe styl.

Die bekendste teoloog van ons tyd, en wat nog lewe, N T Wright het ook ’n boek geskryf “ Surprised by Hope”. Weer eens ’n geleerde man wat in sy skryfwerk getuig van die blydskap wat Jesus Christus in mense se lewens bring.

Daar is ’n verskil tussen vreugde en plesier. Vreugde is nooit binne ons eie gesag nie, plesier is wel. Vreugde is ’n spirituele ervaring, maar plesier is ’n liggaamlike ding. Vreugde is ’n sielsding, wat niemand of selfs ook geen omstandighede van jou kan wegneem nie.

Plesier is iets van die liggaam. Kortstondig en gou verby. Plesier gaan oor eet, drink, koop, seks en dinge doen wat ’n sensasie gee. Dit kom gou en dan is die gevoel van plesier weg. Ons wêreld is volop plesier, maar arm aan vreugde.

Wat steel jou geluk en vreugde in die lewe? Miskien het dit tyd geword om jouself spiritueel te ondersoek?

In die wonderverhaal in ons gelese gedeelte  Joh 9: 1 – 41 oor die genesing van die blindgebore man, veronderstel ons dat daar baie vreugde in die verhaal moet wees. Die skokkende is dat die verhaal arm is aan vreugde en blydskap oor die grootse wonderwerk – Wie steel die verhaal se vreugde en blydskap?

Die verhaal ontvou as volg. Jesus het terwyl hy gestap het, verby ’n man gestap wat van sy geboorte af blind was. Onmiddellik vra die dissipels vir Jesus wie se skuld dit is dat die man blind gebore is. Is dit sy skuld of sy ours se skuld?

Dit plaas natuurlik die hele teodisee-vraagstuk van menslike lyding op die tafel. Jesus antwoord dadelik deur te sê dat dit nie die man of sy ouers se skuld is nie. Nee, dit is eerder dat God Sy werke kan openbaar deur die man. Daarom mag ons nooit sommer skuld gaan soek as iemand ly nie. Natuurlik is sekere vorms van menslike lyding mensgemaak, soos die lyding van oorlog of as iemand in ’n motorongeluk sterf as gevolg van dronkbestuur of hoë spoed. Dit is mensgemaakte lyding. Maar daar is ook ’n groot dosis lyding in die wêreld wat nie verklaar kan word nie. Dink maar aan mense wat onskuldig ly of sterf aan kanker of as gevolg van ’n ongeluk. Jesus gee die antwoord hierop: Sodat God se grootheid en genade in hulle lewe sigbaar kan word. Ons moet onthou dat die positiewe vermoë van mense om lyding te hanteer en te verwerk, ’n preek opsigself is. Menslike lyding skryf preke en inspireer ander mense. Swaarkry kweek karakter.

Dan verklaar Jesus dat Hy die lig van die wêreld is. Daarom besluit Hy om hierdie man gesond te maak.

Jesus spoeg op die grond en smeer klei aan die man se oë en beveel hom om homself in die Siloambad te gaan bad. (Sien foto langsaan van die bad van Siloam) Die water kom vanaf die Gihonspruit, deur die tempelheuwel en verteenwoordig dus wat van God af kom. Daar staan dat die man presies gedoen het wat Jesus vir hom gesê het.

Vir die eerste keer in sy lewe kon die man sien. Wat ’n vreugdevolle gebeurtenis!

Tog is die verhaal arm aan vreugde? Die toeskouers wonder of dit die regte man was wat blind gebore is. Maak iemand dalk nie êrens ’n fout nie? Die dissipels worstel met die vraagstuk oor lyding, die Farisieërs is kwaad en soek fout omdat die man op ’n Sabbatdag genees is. Die man se ouers ontwyk die vrae van die Fariseërs, omdat hulle vervolging vrees. Uiteindelik word die blindgebore man wat nou kan sien uit die sinagoge geban omdat hy die gesag van Jesus Christus erken het.

Die wonderverhaal se vreugde is gesteel. Gesteel deur die wettiese regulasies van die Fariseërs, wat wette belangriker ag as mense.

Vir die Fariseërs is wette belangrik. Vir Jesus is mense belangrik. Die Here beskou die Fariseërs as geestelik blind.

Hulle spirituele blindheid staan lynreg teenoor die fisiese blindheid wat die man in die verhaal gehad het. Die Fariseërs het dit nodig om genees te word van hul geestelike blindheid om te onderskei wat werklik in die lewe belangrik is.

Dit is van belang dat Johannes 9 opgevolg word deur Johannes 10, wat handel oor die goeie Herder se vreugde oor sy skape. Nog voorbeelde van vreugde in die Bybel is talryk. Daar is ’n deurlopende goue draad van vreugde wat deur die hele Bybel loop.

Dink aan die vreugde van die vrou wat haar muntstuk verloor het. Die muntstuk het deel uitgemaak van haar halssnoer wat haar man vir haar as bruidskat gegee het. Wanneer een van die talle muntstukke in die halssnoer ontbreek, is die bruidskat onvolledig. Wanneer die vrou die verlore muntstuk vind, is haar bruidskat weer volledig. Dink aan die Herder se vreugde oor die enkele verlore skaap wat gevind is. Die Vader wat bly is oor sy verlore seun, asook die skat in die saailand, is almal gelykenisse wat handel oor God se vreugde as daar genesing en redding kom vir ’n mensehart.

Die Fariseërs gooi uit. Maar Jesus vind!

Ons kry Fariseërs binne en buite die kerk. Dit is mense wat loop en veroordeel, skinder, fout vind en hulself beter ag as ander. Hulle wil mense uitsluit uit die lewe.

Die volgende moderne gelykenis deur ’n anonieme bron het ek iewers gelees. Die leermeester vra vir sy leerders: “Wanneer weet jy dit is dag en die nag is verby?” Die een leerder antwoord, dat wanneer jy ’n skaaphond kan uitken van die skape is dit dag. Die leermeester sê dat hy mooi probeer het, maar hulle moet dieper soek vir die antwoord. Die tweede leerder antwoord dat as jy ’n palmboom en sipresboom van mekaar kan uitken, is dit dag. Die leermeester sê hulle moet nog dieper soek vir die antwoord.

Hulle moet dit op spirituele vlak soek. Al die leerders het vorendag gekom met baie bespiegelinge. Uiteindelik antwoord die leermeester: “Wanneer ek in die oë van my medemens kyk en daarin my broer en suster as my naaste herken, het dit dag geword in my lewe!”

Vreugde wil altyd insluit en byvoeg. Jaloesie wil altyd uitsluit. Jaloesie is naywerig en gun nie die son oor ’n ander se kop nie. Daarom praat ons van die Evangelie as die Blye Tyding wat mense red, genees en insluit in God se genadeplan. Die duiwel is jaloers op God se goedheid en daarom is hy altyd besig om mense uit te sluit.

 Die verhaal van die blindgebore man is sonder vreugde, omdat mense nie die hart van God verstaan nie. Mag jy ’n mens wees wat kan bly wees oor ’n ander se sukses, voorspoed en geluk. Mag jy ’n slag jouself miskyk en sommer net bly wees wanneer iemand uitstyg in die lewe. Wanneer jy oor ander mense begin bly word en hulle vreugdes  jou vreugdes maak, ontvang jy ’n vreemde geluk. Geluk wat uit die hemel aangesteek word.

AMEN

(Ds. Paul is leraar van die NG Kerke Adelaide en Fort Beaufort.)

SKRIFLESING: Johannes 2: 1 – 12

Die humoris Erma Bombeck vertel van die dag toe sy in die kerk amper gehuil het. Sy het dié Sondag in die kerk gesit en net voor haar het ’n vriendelike kind gesit wat vir almal rondom hom geglimlag het .

Hy was nie stout nie – hy het nie geskop met sy voetjies, of gesangeboeke opgeskeur of geluide gemaak, of gesigte getrek nie. Al wat hy gedoen het, was om vir almal te glimlag. Na ’n ruk het sy ma hom omgepluk en gefluister, sodat almal rondom hulle dit kon hoor: “ Hou op met glimlag. Jy is in die kerk.” Sy het hom ’n hou gegee en die trane het van sy wange afgeloop. Sy sê toe: “Dis beter.” Toe gaan die moeder voort met haar gebede. Bombeck vertel hoe sy graag die betraande kind teen haar wou vasdruk en vertel van die vriendelike glimlaggende God en van die vreugde wat Hy gebring het. Sy wou hom vertel dat vriendelikheid ’n gawe van die Gees is. Sy vra toe die vraag: “As die kind nie eers in die kerk kan glimlag nie, waar anders sal die kind kan glimlag in hierdie harde en wrede wêreld?” ⁽¹⁾ Johan Cilliers: Het God ’n handvatsel ? (2003)

Die Here Jesus Christus het gekom om vreugde te bring. Sy eerste wonderteken was toe Hy water in wyn verander het op die bruilof te Kana. In die antieke tyd het die lengte van huweliksfeeste gewissel. Dit het oor dae plaasgevind. As die wyn opraak, het dit beteken die bruilof is nou verby en almal moes huis toe gaan. Met die bruilofsfees in Kana was die opraak van die wyn ’n groot verleentheid – die vreugde moet nou kortgeknip word. Dan verander die Here Jesus die verleentheid in ’n geleentheid: Hy bring nuwe vreugde in die bruilofsfees. Hy laat die bruilofsfees voortgaan. Inteendeel, die vreugde is groter, want die wyn is beter! Juis daarom wil Jesus die “alledaagse” soos water verander in iets beters. Natuurlik is die wonderverhaal ook ’n vooruit-verkondiging van Jesus Christus se tweede koms (die groot bruilofsfees waarvan Openbaring praat).

Wat kan ons leer uit hierdie eerste wonderteken wat Jesus verrig het? Dit bring ons by die drie teologiese invalshoeke.

Die eerste invalshoek is dat die waterkanne wat daar gestaan het, gebruik is vir die reinigingswette van die Jode. Daar was ’n magdom wette wat van toepassing was op reiniging. Een daarvan was onder andere dat jou voete gewas moes word wanneer jy gaan aanlê om te eet. Die wette was verpligtend vir ’n goeie Jood om godsdienstig rein te wees.

Die groot hoeveelheid water wat beskikbaar was, getuig van hoe swaar en beperkend die Joodse wette was op die Jode. Wanneer Jesus nou die water in wyn verander, kom maak Hy ’n einde aan die beperkende Joodse wette. Die water verander in wyn. ’n Wettiese godsdiens verander in ’n godsdiens van genade. Nie meer deur die nakoming van wette sal jy gered word nie. Nee, jy sal nou gered word deur die genade van die Here Jesus. Soos water in wyn verander, word wette verander in genade. Daarom is een van die genade-tekens van die Nagmaal ook die wyn. En Jesus se genade word in oormaat gegee. Jy kan sê dit word in tonnemaat gegee. Dit word oorvloedig gegee.

Die tweede invalshoek is dat die nuwe beter is as die oue. Die seremoniemeester was so onkant gevang deur die kwaliteit van die nuwe wyn dat hy vir die bruidegom gesê het (in vers 10): “’n Mens sit eers die goeie wyn voor, en eers wanneer hulle begin dronk word, dié van swakker gehalte; maar jy het die goeie wyn tot nou teruggehou.” Die nuwe wyn is beter as die ou wyn. Die nuwe bedeling van genade is beter as die ou bedeling van wette. Die Nuwe Testament is beter as die Ou Testament.  Die Here Jesus het ’n nuwe kwaliteit van lewe kom stel. Jesus het gekom sodat ons lewe kan hê en dan lewenskwaliteit in oorvloed, volgens Johannes 10.

Die derde invalshoek is dat Jesus die blydskap kom verleng en verdiep. Wanneer die wyn by ’n Bybelse huwelik opraak, was dit ook vir die gaste ’n teken dat die huwelik nou verby is en dat hulle moes huis toe gaan. Om ’n onbekende rede het die wyn opgeraak by die huwelik in Kana.

Dorpies is stapsgewys ver van mekaar. Nuus versprei vinnig. Dit is vir die bruidegom ’n groot verleentheid dat die wyn op sy groot dag opgeraak het. Dit was ’n skande vir hom en sy familie. So voortydig moet die vreugde ophou. Dan kom verander die Here Jesus die water in wyn. Die bruilof kan aangaan. Die vreugde kan voortgaan. So het die Here Jesus ook gekom, sodat die verlossingsvreugde kan voortgaan. Die verlossing wat die Here gebring het, is vreugde vir ons. Jesus het deernis met die situasie van die bruidegom. Hy wil die bruidegom uit sy verleentheid verlos en daarom verander Hy die water in wyn. Jesus bring herstel van vreugde. Nou kan die bruilofsfees voortgaan. Jesus het letterlik ’n skande in ’n seën verander.

Baie gelowiges wil vandag, sonder die kerk en onafhanklik, hulle geloof leef. Maar wyn is nie gemaak om alleen te drink nie. (So ontstaan alkoholisme maklik.) Wyn is gemaak om saam met ander te drink. Geloof word nie alleen gevier nie. Geloof word saam met ander gevier, rondom die nuwe wyn wat die Here Jesus gegee het.

Die punt is egter dat Christus Jesus gekom het om vreugde en blydskap en dankbaarheid in oorvloed te bring. En God wil hê ons moet deel daarin hê.

Daarom is godsdiens en die lewe nie ’n klomp strak gesigte soos in die verlede toe mense nie geglimlag het op foto’s nie. Vyftig jaar gelede was dit ’n “sonde” om te glimlag op ’n foto of selfs nog erger, in die kerk.

Deesdae hou ons van natuurlike foto’s met lewensaksie. “Freezing moments” wat vertel van menslike emosie. Emosies het deel geword van briljante fotografie. Vandag is aksie-foto’s van mense wat natuurlike emosies soos lag, huil, hartseer, skok en ander emosies vertoon uiters gewild, want dit is eg en menslik. Dit is eerlike foto’s van menslike emosie.

Jesus het water in wyn verander. Ons kan bly wees dat die eerste wonderteken wyn uit water was. Jesus het gekom om vreugde en blydskap te bring. Sonder vreugde kan niemand sinvol leef nie. Jesus het deur die wyn gemeenskap tussen mense geskep. Sonder sinvolle gemeenskap met ander mense, sal ons alleen in die woestyn van alleenheid ronddwaal. Wyn bring geselskap, vreugde en blydskap.

Daarom is blydskap, dankbaarheid en vreugde iets wat aangeleer word. Dit kom nie vanself nie. Dit is ’n gawe van die Gees. Sommige mense het die dapperheid om selfs in die moeilikste omstandighede hul dankbaarheid vir die lewe en hul innerlike lewensvreugde te lééf.

Dink aan Job, hy het in sy voorspoed en in sy teenspoed die Here altyd gedien en aanbid. Hy het lewensvreugde en vrede beleef ook toe hy niks gehad het nie. Al is hy gespot, het hy aan die Here vasgehou. Hy het nie in teenspoed sy rug op die Here gedraai nie. Hy het die Here gedien, ongeag voorspoed of teenspoed. Hy het kinderlik aan die Here vasgehou met ’n opregte geloof.

Victor Frankl vertel in sy boek “Search for Meaning” hoe hy in die Duitse konsentrasiekamp van Auscwitz vreugde gevind het in ’n enkele veldblom wat uit die digte sneeu uitgebeur het na die sonlig. Of van sy vreugde tydens koue winteraande as dit sy beurt was om die donkie deur die nag te stook vir warm water vir die Duitse soldate die volgende oggend. Hoe hy mielies gesteel het en dit oor die kole gaargemaak het en in ’n bondeltjie voor die vuur gelê het en die saligheid van die enkele ure van die nag geniet het, voor die wreedheid van die volgende dag weer aanbreek.

Hoe skaarser iets word, hoe meer waardeer jy dit! Dalk het ons te veel, om werklik die klein goedjies van die lewe te waardeer.

Selfbejammering is van die duiwel. Dit is ons menslike natuur om ons te vergelyk met wat ander het en ons nie het nie. Ons koop dikwels goed om ander mense te beïndruk, eerder as om iets te koop wat ons werklik nodig het.

Ons kan onsself maklik jammer kry en dan leef met ’n “slagoffermentaliteit”: die wêreld en ander en selfs God skuld ons iets. So word ons die patetiese klakouse wat gedurig aan ons eie behoeftes dink. In die post-apartheid era kan die verskillende bevolkingsgroepe van ons land, bruin, wit en swart maklik leef met die slagoffermentaliteit van “êrens is ek benadeel”. Of apartheid, of regstellende aksie kan die fort word waarin ons uit selfbejammering ons wonde lek. Wie uit selfbejammering leef, sal nooit ’n leier kan word wat die “maatskappy” kan verander nie.  

Eers wanneer jy jouself uit die ellende kan lig en kan opstaan, kan jy ander inspireer tot verandering en ’n nuwe  vreugde en dankbaarheid vir die lewe.

Vreugde en dankbaarheid is ’n KEUSE. Dit is nie ’n toestand in positiewe tye nie. Dit is ’n KEUSE, selfs in die moeilikste lewensomstandighede.   AMEN

  (Ds. Paul Odendaal is leraar van die NG Kerke Adelaide en Fort Beaufort)