SKRIFLESING: Psalm 51
“Sonde” is ’n woord wat uit die mode geraak het. In die oorspronklike Joods-Christelike tradisie is dikwels oor sonde gepraat. In baie mense se woordeskat bestaan sonde ongelukkig nie meer nie. Sielkundiges en sosioloë gee sonde ’n ander naam. Selfs in die kerk praat ons nie dikwels oor sonde nie, vanweë die invloed van humanisme op die kerk. Humanisme glo in die inherente goedheid van die mens.
As ons wel oor sonde praat, praat ons eerder oor ’n ander een se sonde. Of ons vermy sonde of ons verplaas dit na ’n ander mens. Mense maak soos Adam en Eva. Ons kruip weg vir ons eie sonde. Andersins verplaas ons dit na ander mense. Toe die Here vir Adam genader het oor sy sonde, het hy sy sonde verplaas na Eva en sommer ook vir God blameer wat hom die vrou gegee het. Eva het weer die slang blameer.
Begryplik is dat die woord “sonde” in die wêreld min gebruik word. Maar in die kerk moet dit juis gebruik word. God het vir Adam en Eva in die paradys gaan soek. Hy het ’n ontmoeting gereël, omdat God die sonde wil uitpraat. Die kerk is die een plek waar sonde-taal beoefen moet word, al praat die mense daarbuite nie meer so nie.
Ek moet ook nie besig wees om ander se sonde heeldag uit te wys nie. Ek moet besig wees om my eie sonde te ondersoek en daarmee erns te maak. Wie is glashuise woon moet nie met klippe gooi nie.
Daarom soek God ons elke Sondagmôre in die erediens om oor sonde te praat. Ongelukkig verval die sonde-belydenis dikwels as liturgiese element in die erediens. In die verlede was die sondebelydenis in die erediens en kerklike tug en opsig ’n wesenlike deel van ons Calvinistiese tradisie.
Wanneer daar nie oor sonde gepraat word nie, verval die samelewing in oppervlakkigheid. Ons eie lewe verval in oppervlakkigheid as ons nie oor sonde praat en onsself ondersoek nie.
Daarom sê die Nagmaalsformulier ook uitdruklik dat ons onsself moet ondersoek voor ons by die tafel gaan aansit. Ongeveer twintig jaar gelede was dit nog die gebruik om die Saterdag voor Nagmaal of die vorige Sondag ’n voorbereidingsdiens te hou met die oog op die Nagmaal. Ongelukkig het ook dit verval.
Daarom is veral ook die Lydenstyd van die kerk tussen As-Woensdag en Paasfees ’n tyd van vas en boetedoening. Sondebelydenis moet ’n tyd wees wanneer ons nie meer wegkruip of ons sonde verplaas of dit ander name gee nie. Dit moet ’n tyd wees wanneer ek my sonde name gee. Dit moet ’n tyd wees wanneer ek beskryf wie en wat ek regtig is.
In ons gelese gedeelte lees ons van koning Dawid se opregte skuldbelydenis na sy owerspel met Batseba, die vrou van Uria. Boonop het hy vir Uria doodgemaak, deur opdrag te gee dat hy in die voorste linies moes veg. Toe die profeet Natan na hom toe gekom het, het Dawid onmiddellik sy sonde bely en in sak en as gesit, sonder om te eet. Vanuit sy diepe berou het hy die opregte Psalm 51 geskryf.
Sonde is nie iets nie, het nie ’n eie ontstaan nie, is nie aanwysbaar en identifiseerbaar nie.
Augustinus het gesê sonde is “privatio boni” – ’n berowing van die goeie. Sonde teer op die goeie. Sonde leef na aan die goeie. Sonde volg die goeie soos ’n skaduwee. Sonde misbruik die goeie en beroof die goeie. Sonde lewe van die goeie. Dit is dus is soos ’n parasiet. Daarom is dit moeilik om sonde te herken. Die bose doen hom voor as ’n engel van die lig.
As ek een vinger na ’n ander wys, wys al my ander vingers na myself. Wie in glashuise lewe, moenie klippe gooi nie. Sonde is inderdaad parasities. Sonde kom onder die dekmantel van die goeie.
Paulus skryf: Ek wil die goeie doen, maar as ek myself weer kom kry, het ek die kwaad gedoen. Sonde mislei ons. Richard Niebuhr skryf as ons sondig, weet ons meestal nie wat ons doen nie.
Ons kan dikwels bedwelm word deur die tydsgees. Ons het Apartheid gepleeg en toe nie eers besef ons sondig nie. Die Nazi-regering in Duitsland het miljoene Jode uitgemoor, en toe nie gedink dit is sonde nie. So kan ’n tydsgees ’n hele volk bedwelm, sonder om die sonde raak te sien. Die ANC-regering pleeg korrupsie in die ergste graad, maar hulle besef nie eers dit is sonde nie. Vir hulle is dit aanvaarbaar dat die leiers van die ANC sake met die staat doen.
Ons weet somtyds nie wat ons aan ons lewensmaats doen nie. Ons weet dikwels nie eers wat ons aan ons kinders doen nie. Ons weet dikwels nie wat ons aan ander doen nie. Ons weet nie, omdat die sonde te na aan die lig lewe, omdat dit in die gedaante van die goeie verskyn.
Luister na die verhaal van Ds. Walter Luthi, ’n Duitse teoloog: Hy vertel van die geslepe ou jakkals wat ’n plattelandse dorpie geteister het. Elke nag het hy hoenders, duiwe en lammers gevang.
’n Paar opgeskote seuns het besluit hulle sal hom vang, ’n tou om sy nek bind en met hom deur die strate paradeer. So sal hulle die onbetwiste helde van die dorp wees. So gesê, so gedaan. Met ’n gelukskoot kom hulle op die lê-plek af. Dadelik kommandeer hulle die jongste onder hulle, die skraalste, om by die gat in te kruip, natuurlik om die jakkals te vang en uit te bring. Vol bravade duik die seun in die gat in. Triomfantelik roep hy: “Ek het hom. Ek het hom. Ek het hom!” Maar toe begin die grond te bewe en die stof slaan op. Doodsbenoud roep die seun: “Hy het my! Hy het my! Hy het my! Eina! Hy het my!” So gaan dit ook met versoekinge. Jy dink nog jy beheer dit, dan beheer dit jou.
Soos wat om honger te raak en te eet, alledaags is – net so is versoekinge deel van die daaglikse lewe.
Daarom het Jesus aan die kruis geroep: “ Vader vergeef hulle, want hulle weet nie wat hulle doen nie.” Dan bedoel Jesus dit is ons wat nie weet wat ons doen nie.
Op 31 Oktober 1517 het Martin Luther sy 95 stellinge teen die kerkdeur in Wittenberg vasgespyker. Sy 95 stellinge het begin met boetedoening. Sy eerste stelling “Toe ons Heer en Meester, Jesus Christus, gesê het ‘Doen boete’ (toon berou, bekeer julle) was dit sy wil dat die hele lewe van die gelowige een van berou moet wees.”
Daarom pas dit by ons Calvinistiese tradisie om ons armoede voor God en ons gebroke lewe voor God te besef. In die Rooms-Katolieke tradisie is bieg een van die sakramente. Vir ons beteken berou egter die doding van vleeslike gedrag.
Daarom kom die 95 stellinge neer op (1) die grootheid van my sonde en (2) Christus Jesus se algenoegsame redding.
Die Middeleeuse kerk het in die hervorming ’n verskuiwing gehad in vroomheid. Ek moet nie net vroom in die kerk wees nie, maar ek moet ook in die wêreld vroom wees.
Daarom moet ek elke dag vroom ondersoekend my lewe ondersoek voor God se Woord. Ek moet biddend nadink oor my lewe en my sonde een vir een voor God bely.
Dan sal ek elke dag verwonderd, dankbaar voor God staan vir sy algenoegsame verlossing in Jesus Christus. AMEN
(Ds. Paul Odendaal is leraar van die NG Kerke Adelaide en Fort Beaufort.)
NG Kerke Adelaide en Fort Beaufort 